Wat zijn mogelijke behandelingen?
De basis van een goede behandeling bestaat uit een analyse van de oorzaken van het overgewicht. Dit vergt een behoorlijke tijdsinvestering. Juist omdat de oorzaken bij iedereen verschillend zijn, is het belangrijk om te kijken wat precies bij een persson tot overgewicht heeft geleid. Een van de kerndoelen van de behandeling zou dan ook moeten zijn: het wegnemen van de oorzaken van het overgewicht, voor zover mogelijk. Doet men dit niet, dan is er sprake van symptoombestrijding. Het is dus belangrijk om bij mensen met overgewicht naast voedingspatroon, eetgedrag, bewegingspatroon ook aandacht te besteden aan motivatie. Eventueel kunnen ook andere gedragsmatige aspecten, zoals het omgaan met emoties en het sociale eetgedrag ter sprake worden gebracht.
Overgewicht is niet alleen beperkt tot volwassenen. Reeds van jongsaf aan kan men geconfronteerd worden met overgewicht en obesitas. Vanzelfsprekend zijn andere behandelingsvormen aangewezen.
Kleuters, kinderen en adolescenten
Kinderen met overgewicht of obesitas hoeven niet noodzakelijk te vermageren, een stabilisatie van het gewicht op zich is de belangrijkste doelstelling, dus gewichtsbehoud, gewichtscontrole. Kinderen blijven immers nog groeien tot aan het einde van de adolescentie en worden zo met behoud van gewicht, toch slanker.
Eenmaal een kind zich in de categorie van morbide obesitas bevindt, is gewichtsverlies echter absoluut noodzakelijk en kan een residentiële opname in een gespecialiseerd centrum zoals bijvoorbeeld het zeepreventorium in De Haan overwogen worden.
Hieronder is een tabel opgemaakt volgens de doelen van behandelingen bij kinderobesitas, rekening houdend met de leeftijd en de ernst van het overgewicht.
% overgewicht
|
Jonger dan 7 jaar
|
Tussen 7 en 12 jaar
|
Vanaf 13 jaar
|
120-140% overgewicht
|
Gewichtscontrole
|
Gewichtscontrole
|
Gewichtscontrole
|
141-160% overgewicht
|
Gewichtscontrole
|
gewichtscontrole
|
Behandeldoel bepalen na multidisciplinair overleg
|
161-180% overgewicht
|
gewichtscontrole
|
Behandeldoel bepalen na multidisciplinair overleg
|
Gewichtsverlies noodzakelijk
|
> 180% morbide obesitas
|
Behandeldoel bepalen na multidisciplinair overleg
|
Gewichtsverlies noodzakelijk
|
Gewichtsverlies noodzakelijk
|
80 % van de obese kinderen op de leeftijd van 10 jaar, zijn ook op volwassen leeftijd obees. Daarom is het tijdig opsporen en ingrijpen zo belangrijk, zowel voor de kinderen, ouders als de maatschappij in het algemeen. Interventies op kinderleeftijd blijken bovendien betere resultaten te geven op lange termijn dan interventies op volwassen leeftijd. Hoe jonger het kind, hoe groter de kans dat het blijvend goede gewoontes aanleert. Ouders spelen hierin een zeer belangrijke rol door hun voorbeeldfunctie.
De eerste keus bij de behandeling van kinderen met obesitas is een behandeling bestaande uit verschillende interventies:
Verminderen energie-inname
Het verminderen van de energie-inname, door een individueel samengesteld dieet zal leiden tot verbetering van het eetgedrag.
Kinderen en adolescenten in de groei hebben voedingsstoffen nodig. Daarom is het belangrijk dat je hen niet zomaar een ‘dieet’ laat volgen! Het is belangrijk om samen te werken met de huisarten, apothekers, diëtisten… zij weten immers wat kinderen, jongeren naargelang hun leeftijd en lengte nodig hebben om gezond te blijven. Strenge diëten zijn zinloos. Ze tasten het concentratievermogen van het kind/de adolescent aan en beperken de groei.
Meer bewegen
Het zal duidelijk zijn dat beweging heel belangrijk is bij het bestrijden van obesitas. Kinderen bewegen steeds minder, terwijl beweging zo goed voor ze is. Door te bewegen verbruiken ze energie, neemt hun spierweefsel toe en neemt de kans op het krijgen van chronische ziektes af. Het hoeft geen betoog dat veel bewegen ook de kans op obesitas kan beïnvloeden. Het is belangrijk om kinderen te stimuleren om elke dag één tot anderhalf uur te bewegen, vooral door het buitenspelen. Verder kunnen we kinderen stimuleren om vaker de fiets te nemen voor boodschappen…
Als het niet lukt om zelf uw kind te stimuleren om meer te bewegen, kan u altijd beroep doen op sportclubs of op professionals.
Gedragsverandering
Psychologische interventies ter ondersteuning van gedragsverandering kunnen op maat worden toegevoegd.
Niet zelden rapporteren kinderen met overgewicht psychosociale problemen. Dikke kinderen worden vaker gepest… Velen hebben reeds verschillende pogingen ondernomen om iets aan hun overgewicht te doen, maar zonder blijvend resultaat. Dit zorgt er soms voor dat ze hun motivatie en zelfvertrouwen verliezen, wat kan leiden tot emotionele en/of gedragsproblemen. Ook ligt het gevaar dat deze kinderen in een sociaal isolement komen steeds op de loer.
Een volwaardig begeleidingsprogramma voor kinderen/adolescenten met overgewicht besteed ook aan psychologische interventies voldoende aandacht. Dit niet alleen voor de kinderen maar ook voor de ouders.
Een behandeling met geneesmiddelen wordt in het algemeen ontraden. In uitzonderlijke gevallen kan dit als ondersteunende therapie worden overwogen. Op dit moment worden chirurgische interventies in de behandeling van morbide obesitas bij kinderen en adolescenten niet aanbevolen.
Vanzelfsprekend nemen ouders een belangrijke rol in bij de behandeling van overgewicht bij kinderen. Voeding en opvoeding kunnen niet los van elkaar worden gezien. Ouders staan in voor de boodschappen en de bereiding van de maaltijden. Ouders staan ook model met betrekking tot eet-, bewegings- en ander gewichtsgerelateerd gedrag. Kinderen imiteren de gewoonten van hun ouders. Daarnaast kunnen ouders met hun reacties op gedragingen van hun kinderen bepaald gedrag aan- of afleren, bijvoorbeeld door gedrag te belonen, negeren of te bestraffen. Een begeleidingsplan voor ouders maakt dan ook meestal deel uit van de behandeling van obese kinderen.
Volwassenen
De behandeling van obesitas kan gebeuren door het toepassen van een aantal strategieën. In het kort zijn dit diëten, bewegingsprogramma's of een combinatie hiervan, farmacotherapie (behandeling met geneesmiddelen), gedragstherapie en bariatrische chirurgie. De behandeling van obesitas is erop gericht terug een gezond gewicht te handhaven om zo ernstige gezondheidsproblemen te voorkomen en de levenskwaliteit te verbeteren.
Een operatie om gewichtsverlies te bekomen is meestal de allerlaatste stap. Men kiest hiervoor als andere behandelingen geen of onvoldoende effect hebben gehad. Hier vind u in chronologische volgorde de stappen die genomen worden om obesitas te behandelen.
Verminderen energie-inname
Uw dagelijkse inname van calorieën sterk beperken en gezonder eten zijn essentiële elementen in de behandeling van obesitas. U kan best traag maar gestaag gewicht verliezen aan de hand van een uitgebalanceerd dieet volgens uw eigen noden en behoeften. Als u een crashdieet volgt waarbij u snel veel afvalt, riskeert u dat het gewicht er ook snel weer bijkomt en dan spreken we van het zogenaamde jojo-effect. Aan te raden is een dieet met veel groente, fruit en volkorenproducten. Die bevatten vaak niet alleen weinig calorieën, maar zorgen er ook voor dat u zich sneller verzadigd gaat voelen.
Meer bewegen
Een andere goede manier om lichaamsvet te verliezen is door regelmatig te bewegen. Alle beweging is goed, al is het maar wandelen of rustig fietsen. Volwassenen zouden 30 minuten per dag moeten bewegen aan matige intensiteit en dit minstens 5 dagen per week. Dit kan een stevige wandeling zijn, maar u kunt ook fietsen, zeilen of ballen naar de basketbalring gooien. Daarbij zou u minstens drie keer per week ook intense inspanningen moeten leveren, die minstens 20 minuten moeten worden volgehouden. Intense inspanningen kunnen bijvoorbeeld bestaan uit joggen, skiën of basketballen. U merkt dat u een hevigere inspanning doet doordat u sneller ademt en uw hart veel sneller klopt.
Geneesmiddelen
Het beste is natuurlijk gewicht te verliezen door regelmatige lichaamsbeweging en een gezonde voeding of eventueel dieet. Maar in bepaalde situaties kunnen geneesmiddelen wel aangeraden zijn. Geneesmiddelen kunnen er bijvoorbeeld voor zorgen dat u zich sneller verzadigd voelt of de absorptie van vetten voorkomen.
Een stofwisselingremmer zoals orlistat (op de markt onder de namen Xenical en Alli) zorgt dat ongeveer 30% van het ingenomen vet niet wordt opgenomen in het lichaam, wat het lichaam verlaat via de darmen en kan zorgen voor een olieachtige ontlasting. Vet beperken kan deze onaangename nevenwerking beperken. Medicatie is een hulpmiddel, het is niet van ik neem een pil en ik zal vermageren, het is altijd in combinatie met een caloriebeperkt dieet.
Maagballon
Een andere optie alvorens over te schakelen op het laatste redmiddel namelijk de chirurgische ingreep, is de maagballon.
 |
|
Een maagballon is een hulpmiddel, altijd in combinatie met aangepaste voeding (beperkt aantal calorieën).
Het plaatsen van een maagballon gebeurt onder volledige verdoving. De maagballon wordt via de mond en de slokdarm ingebracht tot in de maag. Eenmaal de ballon ter plaatse is, wordt deze ogeblazen met 500 à 700 cc water of lucht (afhankelijk van de soort maagballon). Daardoor wordt de maag bijna volledig gevuld en kan u minder grote porties eten, er is sneller een verzadigingsgevoel. In aansluiting wordt er door de voedingsdeskundige een voedingsschema opgemaakt en wordt er uitleg gegeven over een dieet van 1400 kcal. Er wordt ook aangeraden meer te gaan bewegen, zo mogelijk te sporten. U blijft minstens 2 dagen opgenomen in het ziekenhuis. Vooraleer het ziekenhuis te verlaten moet u in staat zijn te eten en mag u niet meer raken. Door de inwerking van de maagzuren op de ballon, kan een maagballon maximum 6 maanden (uitzonderlijk tot 9 maanden) ter plaatse blijven. Ook het verwijderen gebeurt via een gastroscopie. De arts laat het vocht of de lucht uit de ballon ontsnappen en de ballon wordt via slokdarm en mond verwijderd.
|
Bariatrische chirurgie
Als alle voorgaande opties doorlopen zijn en de patiënt nog steeds niet afvalt, is een chirurgische ingreep een laatste mogelijkheid. Net als bij andere operaties zijn er heel wat risico’s verbonden aan zo’n operatie. Niet iedereen komt hiervoor in aanmerking. Voorwaarden zijn:
- BMI van meer dan 40 (morbide obesitas).
- BMI tussen 35 en 40, met ernstige gezondheidsproblemen.
Bariatrische chirurgie heeft tot doel het ingrijpend en langdurig verlagen van het lichaamsgewicht van patiënten met ernstige of morbide obesitas. Chirurgische behandeling van morbide obesitas is de enige effectieve methode om op lange termijn voldoende gewichtsverlies te bekomen en dit op termijn te behouden voor een selecte groep patiënten. Er zijn verschillende soorten obesitaschirurgie (bariatrische chirurgie) mogelijk. We kunnen drie groepen onderscheiden.
restrictieve chirurgie
Restrictieve chirurgie is gebaseerd op innamebeperking. Hierbij wordt het maagreservoir verkleind, zodat de voedseltoevoer beperkt wordt. Er kunnen slechts kleine hoeveelheden gegeten worden en zo treedt er vlug een verzadigingsgevoel op. Voorbeelden van de meest toegepaste ingrepen van het restrictieve type zijn :
 |
|
gastric banding (Rond het bovenste deel van de maag wordt een band geplaatst, die via een catheter wordt verbonden met een poortje. Dit poortje wordt onderhuids geplaatst. Via dit poortje kan vloeistof worden ingespoten waardoor de band gevuld wordt en er zodoende minder passage is door de maagband.) |
 |
|
De masonoperatie of vertical banded gastroplasty is een operatie die al meer dan 20 jaar bestaat. In feite gaat het om een maagverkleining met nietjes. Met nietjes en een ring wordt er een kleine voormaag gecreëerd. Dat kleine maagzakje zal ervoor zorgen dat je sneller een verzadigd gevoel krijgt en dus ook minder gaat eten. |
chirurgie gebaseerd op malabsorptie
De malabsorptietechniek zorgt ervoor dat een deel van de voeding niet wordt opgenomen door de darmen waardoor de calorieaanvoer dus ook minder is. Een voorbeeld hiervan is de scopinaro-ingreep die eigenlijk een voorloper is op de duodenal switch (zie hieronder).
combinaitie restrictie/malabsorptie
Chirurgie gebaseerd op beide principes waardoor zowel de opname als de inname beperkt wordt. Voorbeelden hiervan zijn de Gastric bypass en duodenal switch.
 |
|
Bij deze operaties wordt de maag verkleind en maakt de chirurg een soort omleiding . Een groot deel van de dunne darm wordt hierdoor ‘buiten werking’ gesteld, waardoor u voedingsstoffen minder goed opneemt. Door de verkleinde maag bent u bovendien sneller verzadigd. De ingreep is vrij drastisch en niet zonder risico's. De maag wordt soms tot 10% van zijn oorspronkelijke omvang verkleind. |
Patiënten moeten er rekening mee houden dat een operatie geen mirakeloplossing is. Een operatie garandeert niet dat u van al uw overtollige gewicht verlost zult worden.
|